CÁC LOẠI SAI SỐ TRONG ĐO ĐẠC

Trong công tác trắc địa thì đo đạc dù cẩn thận đến mấy vẫn thấy kết quả các lần đo hầu như đều khác nhau. Điều đó chứng tỏ rằng trong kết quả đo được luôn luôn có sai số. Sai số (Δ) là hiệu số giữa giá trị đo được (x) với giá trị thật (X) của đại lượng cần đo. Δ = x - X (Δ sai số thực) Những yếu tố có liên quan đến sai số là: Người đo, dụng cụ đo, đối tượng đo, môi trường đo.

I. Phân loại:

Theo quy luật xuất hiện của sai số, ta chia ra làm các loại: Sai số sai lầm, sai số hệ thống, sai số ngẫu nhiên.
 1. Sai số sai lầm

- Ví dụ: Giả sử khi dùng máy toàn đạt GTS 235N đo chiều dài của một công trình là 30.5m lại được kết quả đo là 31m thì 0.5 m này là sai số sai lầm.

 - Đặc điểm: Trong các kết quả đo đạc có thể chứa những sai số rất lớn về giá trị tuyệt đối, đáng lẽ ra trong điều kiện ấy không mắc phải, những sai số này được gọi là sai lầm.

 - Nguyên nhân: Là do người làm công tác đo đạc thiếu cẩn thận (đo sai, ghi sai, tính sai)

- Cách loại trừ: Sai lầm phải tìm ra được để loại trừ khỏi kết quả đo bằng cách đo đi đo lại nhiều lần. 

2. Sai số hệ thống

 - Ví dụ: Giả sử dùng máy toàn đạt để đo một đoạn thẳng (ví dụ trục AB có chiều dài thiết kế là 50m), nhưng do máy không được hiệu chuẩn đúng nên khi đo được kết quả là 50.005m. Như vậy trong kết quả mỗi lần đo đạc có chứa sai số 5mm, sai số này được gọi là sai số hệ thống.

 - Đặc điểm: Sai số hệ thống là những sai số thường có trị số và dấu không đổi, được lặp đi lặp lại lại trong tất cả các lần đo

- Nguyên nhân: Nguyên nhân gây ra sai số hệ thống có thể do dụng cụ đo không được hiệu chỉnh đúng, ngoại cảnh thay đổi…

 - Cách hạn chế: Ta có thể hạn chế được ảnh hưởng của sai số hệ thống bằng cách: kiểm định và hiệu chỉnh dụng cụ đo, áp dụng phương pháp đo thích hợp, tính số hiệu chỉnh vào kết quả đo.... 

3. Sai số ngẫu nhiên

- Ví dụ: Ta đo góc bằng máy toàn đạc có độ chính xác 5’’ thì sai số của máy đo ở phần đọc số nhỏ hơn 5’’ là sai số ngẩu nhiên.

- Đặc điểm: Không rõ ràng, có thể âm, dương, lớn , bé....
           - Nguyên nhân: Gây ra sai số ngẫu nhiên là do điều kiện đo đạc luôn luôn biến đổi.

- Cách hạn chế: Sai số ngẫu nhiên ta tiến hành đo đạc nhiều lần trong những điều kiện khác nhau nhất định rồi lấy kết quả trung bình của chúng.